ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ. ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Η Ενδιάμεση Συμφωνία αποτέλεσε μια διεθνή συνθήκη-πλαίσιο η οποία αναφερόταν στην προοπτική συνεργασίας ανάμεσα στην FYROM και την Ελλάδα. Σημαντικός αριθμός ρυθμίσεων της Ενδιάμεσης Συμφωνίας είχε σαφές υπόβαθρο στο Σχέδιο Cyrus Vance της 14^ης Μαΐου 1993. Παρ’ όλα αυτά σημαντικά στοιχεία περί της ονομασίας δεν τα υιοθέτησε, όπως επί παραδείγματι την αναφορά του στο όνομα «Nova Makedonija». Ήταν μια Συμφωνία η οποία θα παρέμενε σε ισχύ έως ότου τη θέση της θα έπαιρνε άλλη οριστική Συμφωνία. Το τελευταίο ήταν ένα ζήτημα που δεν είχε οριοθετηθεί χρονικά από το διεθνές δίκαιο, αλλά επαφίονταν στην αποκλειστική πρόθεση και πρωτοβουλία των δύο εμπλεκομένων κρατών. Την Ενδιάμεση, λοιπόν, Συμφωνία δεν μπορούσε να την διαδεχτεί άλλη προσωρινού χαρακτήρα, παρά μόνο μία οριστική, με την οποία αυτόματα θα απενεργοποιούνταν. Μέχρι τότε η ισχύς της θα παρέμενε επ’ αόριστον[1].

Στην υπογραφή της δεν είχε λάβει ρόλο επικύρωσης η ελληνική Βουλή και αυτό δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό της ως μεταβατική. Αναμφισβήτητα μπορεί να σημειωθεί ότι ήταν εκτεθειμένη στην κρίση της ελληνικής νομοθεσίας και αυτό διότι μία Διεθνής Συνθήκη μη επικυρωμένη από το ελληνικό κοινοβούλιο δεν έχει νομική υπόσταση δικαίου με ισχύ στον ελλαδικό χώρο. ‘Όμως αποτελεί συνήθη τακτική, η εκφύλιση σε ανενεργή κατάσταση παρόμοιων αποφάσεων, με την υπενθύμιση πως η πρακτική απέδειξε ότι Διεθνείς Συνθήκες μη επικυρωμένες στο εσωτερικό των κρατών δε συνάδουν τροχοπέδη στην εφαρμογή τους.

Ένα επιπλέον ζήτημα νομικής σημασίας της Ενδιάμεσης Συμφωνίας εμφανίστηκε στη FYROM όταν εκφράστηκε η άποψη ότι ήταν διάτρητη νομικά ως προς το δίκαιο του συντάγματός της, με την αιτιολογία ότι δεν συμφωνήθηκε ανάμεσα σε θεσμούς, όπως είναι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ή ο Πρωθυπουργός, αλλά από δύο πρόσωπα που αντιπροσώπευαν τις δύο πλευρές, τον Κάρολο Παπούλια και τον Stevo Crvenkovsky.

Στην ουσία με την Ενδιάμεση Συμφωνία η Ελλάδα έθεσε απέναντί της έναν ισότιμο συνομιλητή, άρα κατ’ επέκταση αναγνώρισε αυτόματα και την υπόστασή του. Στην περίπτωση αυτή η FYROM αναγνωρίστηκε από την Ελλάδα ως ένα κράτος ανεξάρτητο. Για την διεθνή κοινότητα το γεγονός αυτό ήταν μία παράμετρος που δεν προσέθετε αρνητικό στοιχείο στην υπόσταση της FYROM, δεδομένου ότι η κρατική αυτή υπόσταση είχε ήδη γίνει αποδεκτή από τον Ο.Η.Ε. με την είσοδό της στον Οργανισμό ως μέλους του. Αυτό που θα άξιζε να σημειωθεί είναι ότι απομονώθηκε η αμφισβήτησή της, από μέρους της Ελλάδας, σε όλους τους τομείς εντός και εκτός των συνόρων.

Στα αρνητικά της Συμφωνίας καταλογίστηκε η απουσία συγκεκριμένης πρότασης για τελική λύση στο ζήτημα της ονομασίας της FYROM, ενώ έθετε διασαφήνιση στην πρόθεση συνεργασίας των δύο πλευρών στο πλαίσιο των αποφάσεων 817/1993 και 843/1993 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.[2]. 

Επιπλέον σημαντική ήταν η αναφορά της στο ζήτημα της επίλυσης ενός εκ των θεμάτων που είχαν τεθεί στο τραπέζι των επαφών από την ελληνική διπλωματία και αναφέρονταν στις τάσεις αλυτρωτισμού που εμπεριέχονταν σε άρθρα του συντάγματος της FYROM. Η Ενδιάμεση Συμφωνία[3] «αφαίρεσε» από το Προοίμιο και το Άρθρο 3 του ανωτέρω συντάγματος την οιανδήποτε νομική βάση για επέμβαση στα εσωτερικά άλλου κράτους με πρόφαση την λήψη μέτρων προστασίας υπέρ προσώπων-μη πολιτών της FYROM-που διέμεναν σε αυτά[4]. Ουσιαστικά η FYROM δεν είχε δικαίωμα να έχει το σύνταγμά της ως οδηγό στις διεθνείς της σχέσεις, καθώς και στις σχέσεις της με άλλα γειτονικά κράτη. Ανάλογη παρέμβαση εμπεριέχονταν επίσης στο σημείο εκείνο της Συμφωνίας σχετικά με την ληφθείσα απόφαση για την αναστολή από τη FYROM της χρήσης ως συμβόλου στη σημαία της, του ήλιου της Βεργίνας[5].

Αξιοσημείωτοι θεωρήθηκαν και οι σχετικοί όροι που συμπεριελήφθησαν και αφορούσαν την προοπτική ανάπτυξης συνθηκών φιλίας και καλής συνεργασίας μεταξύ των λαών και των δύο κρατών[6] καθώς επίσης και την οικονομική συνεργασία τους[7]. Εν κατακλείδι άρθρα και προτάσεις της αναφέρονταν σε ήπιας μορφής συνεργασία σε θέματα περιβαλλοντικά, εμπορικά και άλλα.

Γενικότερα η συνομολόγηση του «μικρού πακέτου» άμβλυνε την οξύτητα στις διμερείς σχέσεις και θεωρήθηκε παράγοντας σταθερότητας στην περιοχή, σύμφωνα με τη διεθνή διπλωματία, όμως για μία ακόμη φορά δεν έλυσε το ζήτημα μεταφέροντάς το στις καλένδες. Στις επιτυχίες της ελληνικής πλευράς λογίζονται οι αλλαγές και αποσαφηνίσεις στο σύνταγμα των Σκοπίων καθώς και η αλλαγή του συμβόλου στην εθνική τους σημαία. Η FYROM προσεταιρίστηκε την αναγνώρισή της «ως ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος, υπό την προσωρινή ονομασία FYROM»[8], απαλλάχθηκε από τον ελληνικό οικονομικό αποκλεισμό και απέσπασε την συναίνεση της Ελλάδας στην πορεία της προς τους Διεθνείς Οργανισμούς.

Η παράμετρος της οντότητας του κράτους των Σκοπίων στη νότια βαλκανική και η σχέση του με οφέλη των εθνικών μας στόχων είναι ένα ζήτημα που καταγράφεται μεταξύ άλλων ως εξής:

«Τον σημαντικότερο ίσως ρόλο στη χάραξη της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έπαιξε και η εκτίμηση ότι η συνεχής ύπαρξη και η εδαφική ακεραιότητα της ΠΓΔΜ ήταν προς όφελος των εθνικών συμφερόντων. Η ΠΓΔΜ θεωρήθηκε ως τέλειο «κράτος ανάχωμα» (buffer state) που θα κρατούσε την Ελλάδα μακριά από ταραχώδεις καταστάσεις. Επιπλέον η Αθήνα και τα Σκόπια είχαν παρόμοιες απόψεις για τα θέματα του Κοσσυφοπεδίου και του αλβανικού παράγοντα. Και οι δύο χώρες ήταν αντίθετες σε οποιαδήποτε αλλαγή συνόρων στη νοτιοανατολική Ευρώπη, ενώ θεωρούσαν πως ένα ανεξάρτητο Κοσσυφοπέδιο θα αποτελούσε σημαντικό παράγοντα αστάθειας στην περιοχή»[9].

---

[1] Άρθρο 22, παράγραφος 2 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[2] Άρθρο 5, παράγραφος 1 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[3] Άρθρο 6, παράγραφος 1 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[4] Άρθρο 6, παράγραφος 2 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[5] Άρθρο 7, παράγραφος 2 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[6] Άρθρο 10 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[7] Άρθρο 14, παράγραφος 1, εδάφιο α΄ της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995.

[8] Άρθρο 1 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της 13^ης Σεπτεμβρίου 1995

[9] Αριστοτέλης Τζιαμπίρης, Ελληνική Εξωτερική Πολιτική και Μακεδονικό Ζήτημα, 1992-2002, στο Τσάκωνας Ι.Παναγιώτης (επιμ.) Σύγχρονη Ελληνική Εξωτερική Πολιτική. Μια Συνολική Προσέγγιση, Ι.Σιδέρης, 2003, σ. 479.

ΚΑΤΟΧΗ-ΠΑΡΑΝΟΜΟΣ ΤΥΠΟΣ

"Η ΜΑΧΟΜΕΝΗ ΕΛΛΑΣ"

Έτος Α΄. Αρ.Φύλ. 19

Αθήνα, 15 Μαΐου 1943

«…Η εχθρότης μεταξύ ομάδων και παρατάξεων που τείνουν στον ίδιο σκοπό, την απελευθέρωση της χώρας από τους ξένους κατακτητές, την αποκατάσταση των ελευθεριών του λαού και την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος κοινωνικής δικαιοσύνης, ισοδυναμεί με προδοσία. Οι στιγμές είναι και κρίσιμες και πολύτιμες. Κανείς δεν έχει δικαίωμα να μονοπωλήσει τον εθνικό αγώνα».

«…Στις 2 Μαΐου ο ραδιοσταθμός του Λονδίνου μετέδωσε την παρακάτω ομιλία του πρωθυπουργού κ.Τσουδερού σε μια τελετή στο Κάιρο: Κατά την μεταπολεμικήν περίοδον ο ελληνικός λαός θα έχη κυρίαρχον γνώμην επί όλων των ζητημάτων και θα ήτον μωρόν να νομισθή ότι θα θα ήτο δυνατόν να αποστερηθή ο λαός το δικαίωμα τούτο, διότι αν εγένετο αυτό θα εδίδετο η αφορμή αχαλινώτου εκμεταλλεύσεως. […]Εμπιστευθήτε εις τους κυβερνήτας που κρατούν το τιμόνι, δώσατέ τους πίστιν που, χάρις εις τας εθνικάς μας δυνάμεις, θα επαναφέρουν την ελληνικήν σημαίαν εις τας Αθήνας, οπότε θα σχηματισθή κυβέρνησις ευρυτάτου συνασπισμού από όλας τας εθνικάς δυνάμεις, είτε αύται είναι συγκεντρωμέναι εις κόμματα, είτε εις άλλας οργανώσεις».

«…Ο ΡΑΛΛΗΣ ΘΕΛΕΙ

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ

Πληροφορούμεθα ότι ο Ράλλης ζητάει από τους Ιταλούς περιορισμό της κυκλοφορίας. Θέλει να κλείνωνται οι Αθηναίοι από τις 10 στα σπήτια τους, γιατί έχουν πάρει την κακή συνήθεια να γράφουν στους τοίχους!».