Επιστολές στρατιωτών από το Μέτωπο (1940-41)

EΦΗΜΕΡΙΔΑ THESSNEWS 
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Γράμματα από το Μέτωπο: «Θα τους στείλουμε για ψυχρή βουτιά στη θάλασσα»

ΧΡΗΣΤΟΣ ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ xenikol@hotmail.com

Ο ιστορικός ερευνητής, συλλέκτης και συγγραφέας Γιώργος Παλαιόπουλος ανοίγει για την Thessnews το αρχείο του και μας παρουσιάζει 12 επιστολές στρατιωτών!  Ο πατριωτικός οίστρος, οι δυσκολίες του πολέμου αλλά και η νοσταλγία για τα αγαπημένα πρόσωπα αποτυπώνονται στα γράμματα των πολεμιστών του μετώπου.
Τα κιτρινισμένα χαρτιά ξεχειλίζουν από νεανικό και πατριωτικό ενθουσιασμό! Στις γραμμές τους αποτυπώνεται ο ενθουσιασμός των μαχητών, που ταπεινώνουν τον εισβολέα αλλά και τα ανθρώπινα στοιχεία τους, όπως η ταλαιπωρία στο θέατρο της μάχης και η νοσταλγία για τα αγαπημένα πρόσωπα!

Η αλήθεια είναι ότι κάθε γεγονός δε θα μπορούσε να περιγραφεί καλύτερα παρά από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές του, ειδικότερα αυτοί που γράφουν για ιδιωτικούς λόγους! Έτσι στις επιστολές που στέλνουν οι στρατιώτες του Βορειοηπειρωτικού Μετώπου προς τις μανάδες ή τα αδέλφια τους αποτυπώνεται με απόλυτα καθάριο τρόπο ο ψυχισμός της Νίκης και της Θυσίας…

Ο ιστορικός ερευνητής, συγγραφέας και συλλέκτης Γιώργος Παλαιόπουλος ανοίγει για μας το πολύτιμο αρχείο του και παρουσιάζει για πρώτη φορά δημόσια 12 γράμματα από το μέτωπο!

Όπως μας λέει, «είναι κάτι το συγκλονιστικό. Κρατάς στα χέρια σου αυτά τα ιστορικά κειμήλια και σκέφτεσαι ότι αυτό γράφτηκε στην ανάπαυλα μίας ματωμένης μάχης, στα γόνατα ενός πολεμιστή, για να καθησυχάσει μάνες και αδέλφια, να δώσει κουράγιο… Είναι από τα πιο πολύτιμα κομμάτια της συλλογής μου»…

Απλά παιδιά του Λαού που βρέθηκαν στο Μέτωπο γράφουν για τις μάχες σα να’ ναι πανηγύρι, εκφράζουν τη φιλοπατρία τους με τρόπο απόλυτο και (κάτι το απίθανο) δίνουν κουράγιο στους συγγενείς τους που ανησυχούν. Με λόγια νοσταλγίας αναφέρονται σε αγαπημένα πρόσωπα και μέρη…

«Μην στεναχωριέστε», γράφει ένας μαχητής, «με τη βοήθεια του Θεού θα έλθει η νίκη». Άλλος κάνει αστεία λέγοντας ότι παρακολουθεί κάθε μέρα υπερθέαμα διασκέδασης με τις αερομαχίες και τις συναυλίες τους πυροβολικού και άλλος μιλά για «υπέροχη φασολάδα» αλλά και σκηνές τόσο διασκεδαστικές! Άλλος διαβεβαιώνει ότι κρατά το γράμμα της μάνας πάνω του, για να το ανοίγει σε κάθε ευκαιρία και άλλος περιγράφει κωμικές σκηνές της μάχης με τις …ψείρες! Πολεμιστής διαβεβαιώνει τη μητέρα του ότι με τόσες δουλειές που έμαθε στο Μέτωπο θα είναι έτοιμος για γαμπρός, ενώ άλλος περιγράφει (με συμπάθεια) την εικόνα των αιχμαλώτων, που λίγες μέρες πριν πρόσβαλαν την Ελλάδα! Νεαρός προς τον πατέρα του φιλοσοφεί για την ασχήμια του πολέμου, ενώ κάποιοι ζητούν τρόφιμα, γάντια και κάλτσες, για να αντέξουν τις απερίγραπτα δύσκολες καιρικές συνθήκες…
Υπάρχει και μία επιστολή γονιού προς τον πολεμιστή, στην οποία ο συντάκτης της, με φανερή αγωνία, αναφέρεται στις νίκες και εκφράζει τον θαυμασμό του για τον Στρατό μας αλλά και την προσωπική του ευτυχία, επειδή ο γόνος του αποτελεί μέρος του θαυμάσιου αυτού σκηνικού!

Στις επιστολές τους δίνουν τη μυρωδιά και το χρώμα του πολέμου…

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 27 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 1940

«Στείλτε σταφίδα, καρύδια διαλεγμένα, κάνα λουκούμι και ό,τι άλλο. Επίσης 4 ζεύγη μάλλινες κάλτσες. Η διαμονή μας ευχάριστη και διασκεδαστική από τα συμβαίνοντα γύρω μας».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 30/1/41

«Αγαπημένη μου μητέρα. Δεν πρέπει να έχεις παράπονο. Γράφουμε τακτικά όσο μπορούμε κι αν καμμιά φορά αργείτε να λάβετε γράμμα μας δεν πρέπει να ανησυχείτε-πόλεμο έχουμε άλλωστε-δεν πρωτεύει η αλληλογραφία έχουμε τόσα πολλά πράγματα που προηγούνται! Και τώρα που είμαστε εύκαιροι γράφουμε καθημερινώς όπως βλέπεις. Δεν σου έγραψα όμως ιδιαιτέρως γιατί είχα δουλειές του νοικοκυριού μου-Και εσύ ξέρεις αφού είσαι νοικοκυρά γυναίκα και δε θα μου θυμώσεις. Μου 'χαν μείνει οι δουλειές ακάμωτες! Αυτά για σήμερα γιατί το καζάνι μας καλεί κι έχουμε μία φασολάδα με λάδι τέλεια...».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 12/1/41

«Σεβαστέ θείε.

Σας χαιρετώ. Σήμερον που σας γράφω έλαβον το δέμα, περιέχον δύο ζεύγη γάντια, ένα ζεύγος κάλτσες σύκα και σταφίδες, σας ευχαριστώ πολύ. […] Τους χαιρετισμούς εις όλους, η θεία τι κάνει να μην στενοχωρήτε, ο θεός μας βοηθεί εις όλα εις υγείαν και την νίκην. Σας φιλώ μετά σεβασμού

Ο ανεψιός σας

Σπύρος». 

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 3/4/41

 «Αγαπητοί μου Σας φιλώ!  Είμεθα όλοι καλά, το ίδιο ποθούμε και για σας. Σήμερα σας γράφω από ένα καινούργιο στέκι, αποσπάσθηκα στη Μεραρχία και έτσι είμαι πιο πίσω από το Χρίστο και το Σταύρο [...]. Όπως σας έγραψα προχθές έλαβα το δέμα σας αλλά το περιεχόμενον ήταν σχεδόν τρίματα, μόνον τα παξιμάδια γλύτωσαν, βρήκα τα φάκελλα τις κάρτες και τα χαρτόνια [...]
Σας φιλώ όλους Σπύρος».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 21/3/41

«Αδελφέ μου Πάνο. Σε φιλώ.

[…]θεάματα όπως και άλλοτε σας έγραψα βλέπουμε ζωντανά αερομαχίες, αεροναυμαχίες και τέλος τις συναυλίες των όπλων του πεζικού. […]Τις τελευταίες μέρες σας βλέπω όλους τακτικά στον ύπνο μου αφού δεν μπορώ να σας δω στο ξύπνο μου!

Σε φιλώ ο αδελφός Σπύρος».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 30/1/41

«Αγαπημένη μου μητέρα!
Έλαβα προ ημερών το γράμμα σου και τόβαλα πρόχειρο να το διαβάζω κάθε τόσο.[…]Θα είχε γούστο να μ’ έβλεπες να τσακώνουμε με τον Σταύρο στο ζεμάτισμα των ρούχων και στο ξέβγαλμα κατόπιν όταν θυμηθήκαμε πως μας έλειπε το λουλάκι!... Αμ που δεν μας έκανε καιρό να τα στεγνώσουμε λίγο τόχεις αυτό; Χρειάστηκε στη φωτιά ένα ένα να στεγνωθούν. Ύστερα να τινάζουμε τις κουβέρτες μας να ηλιάσουμε τα προβατοτόμαρά μας που χρησιμοποιούμε για στρώματα και ένα σωρό ερμιές που δεν τελειώνουν ποτέ! Ε τι να γίνει; κάποιος μας έλεγε προχθές που έπλενε δίπλα μας πως ο πόλεμος μας προετοιμάζει για νοικοκυραίους, και μόλις απολυθούμε θάμαστε ικανοί για πανδρειά! . λοιπόν, λοιπόν νάχεις τίποτε υπ’ όψιν σου μόλις γυρίσουμε αφού είμαστε έτοιμοι καθ’ όλα!..
Σε φιλώ ο γυιός σου
Σπύρος».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 6/2/41

«Αγαπητέ  μου Πάνο. Σας φιλώ όλους.
Χθες ήμουν όλη μέρα με μαζί με τον Λάμπη κάναμε κατ’ αρχήν ένα ταξειδάκι 2 ώρες με το αυτοκίνητο σε κάποιο λιμάνι της Αλβανίας, σε ποιό; δεν το λέω δεν το λέω!.. Εκεί που λες τα κοπανίσαμε στα καλά με κρασί μπρούσκο Ιταλικό, θυμηθήκαμε για λίγο τα παλιά μας και με λύπη διαπιστώσαμε πως έλειπαν δύο από το συνηθισμένο καρρέ, ο Πάνος και ο Αλέκος, πίνοντας όμως σιγά-σιγά σας φέραμε κοντά μας, σας παραγγείλαμε ποτήρια σας τα γεμίζαμε κάθε φορά τσουγκρίζαμε και τα τέσσερα πότε εγώ με τον Πάνο πότε με τον Αλέκο και πότε με τον Λάμπη. Εννοείται πως τα ποτήρια σας δούλεψαν καλά σας αντικατέστησαν επαξίως οι δύο που τάβλεπαν τέσσερα και στο τέλος ο Λάμπης μου λεγε πως είναι ο Παπάγος και εγώ ο Καβαλέρο, να μη στα πολυλογώ κλείσαμε…ειρήνη-αλήθεια αν έπινε κρασί όλος ο κόσμος ποτέ δεν θα γινότανε πόλεμος-μα από την κρασοφαντασία μας ήρθε να μας βγάλη το αυτοκίνητο που διασταυρωθήκαμε στο γύρισμα με τις φωνές του Τσούρμο-Τσούρμο επιβατών του΄΄ιταλιάνο Αλπίνι΄΄ ήταν η απάντηση που έδιδε η καλαθιά των αιχμαλώτων της ημέρας εκείνης. Αυτό μας συνέφερε και μας υπενθύμισε πως ο πόλεμος εξακολουθεί!.......................
Σε φιλώ ο αδελφός σου
Σπύρος».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ «28/Χ/ριστ. ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

[…]Όλοι ξέρουμε πως ο Έλληνας πολεμά σαν λιοντάρι, και το χώμα της Πατρίδος του είναι γι’ αυτόν ιερό και δεν θ’ αφήση τον ξένο να το πατήση πολεμώντας κανείς όμως δεν εφαντάζετο τέτοιο Ηρωισμό, τέτοια αυταπάρνηση, κανείς δεν ενόμιζε ότι τα ιδανικά στην καρδιά του είναι τόσο Μεγάλα. Υπερηφανεύομαι για σένα που συγκαταλέγεσαι μεταξύ αυτών των λιονταριών. Εύγε σου Σταύρο, έτσι να βαδίσης ως το τέλος. Σου έστειλα προ των Χριστουγέννων ένα μικρό κιβώτιο. Άρα γε το έλαβες;[…]Κρύο δριμύ εδώ, δεν είδαμε γαλάζιο ουρανό προ πολλών ημερών, το μόνο γαλάζιο είναι η Σημαία μας που κυματίζει υπερήφανη κάθε φορά που ο στρατός μας νικά».

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ 30/12/40

«Σεβαστέ μας θείε και θεία.
Κάπου από το χιονισμένο αλβανικό μέτωπο τα δύο ανηψίδια σας Σταύρος και Σπύρος σας χαιρετούν θερμά. Ασφαλώς θα ξεύρετε από τους δικούς μας σχετικώς νέα μας. Ηθέλαμε από καιρό να σας γράψουμε και ιδιαιτέρως αλλά μόλις σήμερα το καταφέραμε. Γράψτε μας πώς περνάτε τι γίνεται ο Σταυράκης, ο πόλεμος τούκοψε την όρεξι για το σχολείο που θα σταμάτησαν ασφαλώς. Οι δουλειές πως πάνε, πως περνάτε με τους Ιταλούς αιχμαλώτους διασκεδάζετε λιγάκι; Ελπίζουμε πολύ σύντομα ή να τους φέρουμε όλους τους εδώ Ιταλούς να ιδούν την Αθήνα ή να τους στείλουμε να πάρουν μια ψυχρή βουτιά στην Αδριατική θάλασσα για να τους έρθη ο λογισμός που φαντάσθηκαν πως μπορούσαν να μας κάνουν υποκατάστημά τους…
Για τον καινούργιο χρόνο τις καλλίτερες ευχές μας και το σπουδαιότερο να περικλείη την ειρήνη για όλο τον κόσμο. Στείλτε μας κάνα ταχυδρομικό δεματάκι με συκαρέλια σταφιδοκάρυδα παξιμάδια να τα φάμε στην υγειά σας και να ζεσταθούμε λιγάκι.
Σας φιλούμε όλους σας
Τα ανήψια σας
Σταύρος-Σπύρος».

ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΑ ΔΕΛΤΑΡΙΑ - ΕΠΙΣΤΟΛΙΚΟΝ ΔΕΛΤΑΡΙΟΝ 

Πολύ συχνή για τους πολεμιστές του Μετώπου ήταν και η χρήση Ταχυδρομικών Δελταρίων, όπως τα δύο παραπάνω. Αυτά είχαν περίτεχνες και πατριωτικές απεικονίσεις και σφραγίδες και λίγο χώρο για τα μηνύματα των αγωνιστών προς τα αγαπημένα τους πρόσωπα...

Ποιος είναι ο Γιώργος Παλαιόπουλος

Ο Γεώργιος Στ. Παλαιόπουλος είναι ιστορικός ερευνητής. Απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Φλώρινας, του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης ΑΠΘ, της Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ και του Τμήματος Βαλκανικών Σπουδών ΠΔΜ, είναι κάτοχος Μεταπτυχιακού Διπλώματος Σπουδών ΠΔΜ με ειδίκευση στις Κοινωνικές, Πολιτισμικές και Πολιτικές Δομές των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα κινούνται σε θέματα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με επίκεντρο την Κατοχή, την Αντίσταση και τον Εμφύλιο και τη σχέση τους με επιμέρους θέματα, όπως το Μακεδονικό Ζήτημα και το Παιδομάζωμα. Είναι ο συγγραφέας του σημαντικότατου πονήματος για τις εργασίες της ειδικής επιτροπής που είχε συστήσει ο ΟΗΕ, για να ερευνήσει καταγγελίες για την παραβίαση των ελληνικών συνόρων από την πλευρά των γειτονικών σοσιαλιστικών χωρών, στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου.

Από το φύλλο της THESSNEWS #25 (29-30/10/2016)

Πρόταση του ΦΣΦ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» προς τον Δήμο Φλώρινας για την ανέγερση Μνημείου για τους είκοσι Φλωριναίους και Καστοριανούς εκτελεσθέντες από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 23/08/1944

Ο ΦΣΦ «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» μετά από 71 χρόνια τελεί επιμνημόσυνη δέηση για τους είκοσι εκτελεσθέντες της 23ης Αυγούστου 1944 από τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής.

Το ΔΣ του ΦΣΦ "Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ", απηχώντας τα έντονα συναισθήματα που προκάλεσε το δημοσίευμα του συμπολίτη μας ιστορικού κ. Γεωργίου Παλαιόπουλου, για τους είκοσι (20) εκτελεσθέντες Φλωριναίους και Καστοριανούς από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 23 Αυγούστου 1944, σε αγροτικό χώρο παρακείμενο ανατολικά του Ιερού Ναού Αγ. Γεωργίου Φλώρινας, τους οποίους επί τόσες δεκαετίες τους συνόδευε η λήθη και η αδιαφορία όλων μας, αποφάσισε ως πρώτη ενέργεια την τέλεση επιμνημόσυνης δέησης την Κυριακή 21 Αυγούστου 2016 και ώρα 9,30 πμ στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου Φλώρινας, για πρώτη φορά μετά από 71 χρόνια.

Προσκαλούμε όλους τους Φλωριναίους και Φλωριναίες, που επιθυμούν να μη σβήσει η ιστορική μνήμη της περιοχής μας να παρευρεθούν στην επιμνημόσυνη δέηση για τους:

1. Εξάρχου Αργύριο, Φλώρινα, ετών 55, Δικηγόρο
2. Καρανίκα Βασίλειο, Φλώρινα, ετών 46, Φοροτεχνικό, υπάλληλο Δήμου Φλώρινας
3. Πλατή Ιωάννη, Φλώρινα, ετών 32, Επιπλοποιό
4. Σαουλίδη Γεώργιο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 30, Γεωργό
5. Γρηγοριάδη Γεώργιο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 37, Γεωργό
6. Ευθυμιάδη Θεόδωρο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 33, Γεωργό
7. Ξενίδη Αναστάσιο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 46, Γεωργό
8. Παλαιόπουλο Γεώργιο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 39, Γεωργό
9. Σελεμίδη Γεώργιο, Κάτω Καλλινίκη Φλώρινας, ετών 38, Γεωργό
10. Στοϊνη Βασίλειο, Πολυπόταμος Φλώρινας, ετών 28, Γεωργό
11. Μίσκα Δανιήλ, Πολυπλάτανος Φλώρινας, ετών 36, Γεωργό
12. Τσολάκη Παύλο, Πολυπλάτανος Φλώρινας, ετών 36, Γεωργό
13. Καλαϊτζίδη Γεώργιο, Κάτω Κλεινές, ετών 30, Γεωργό
14. Γρούιο Πέτρο, Άνω Κλεινές Φλώρινας, ετών 70, Γεωργό
15. Κηπουρόπουλο Χαράλαμπο, Άνω Κλεινές Φλώρινας, ετών 50, Γεωργό
16. Δούμα Αναστάσιο, Άργος Ορεστικό Καστοριάς, ετών 42, Καφεπώλη
17. Αδαμίδη Στέργιο, Δαμασκηνιά Καστοριάς, Γεωργό
18. Καρανικόπουλο Τρύφωνα, Κρανοχώρι Καστοριάς, Γεωργό
19. Βάρρα Ζήση, Άργος Ορεστικό Καστοριάς
20. Παπαδόπουλο Στέφανο, Καστοριά Εργάτη

Αντίποινα Κατοχής στη Φλώρινα-Η εκτέλεση της 23^ης Αυγούστου 1944

Γεώργιος Στ.Παλαιόπουλος

Ιστορικός ερευνητής-Συγγραφέας

Κατά τη διάρκεια της περιόδου της Κατοχής στην Ελλάδα η περιοχή της Φλώρινας τέθηκε υπό τη διοίκηση του γερμανικού στρατού όπως σχεδόν και το μεγαλύτερο τμήμα της Μακεδονίας, εξαιρουμένης της ανατολικής στην οποία εγκαταστάθηκε βουλγαρική δύναμη. Ωστόσο, την ίδια περίοδο, το βουλγαρικό ενδιαφέρον για τη Φλώρινα παρέμενε ενεργό και είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση του λοχαγού Hans Griese που είχε αρχικά τοποθετηθεί στον θώκο του Φρουραρχείου Φλώρινας, μετά από απαίτηση και ενέργειες της βουλγαρικής διπλωματίας. Ας μη διαφεύγει το γεγονός πως στο προαναφερθέν Φρουραρχείο της γερμανικής Διοίκησης σημαντική θέση κατείχε Βούλγαρος στρατιωτικός με βαθμό υπολοχαγού, ο Nikolay Mladenov. Ο ταγματάρχης του πυροβολικού Asser Brenner θεωρήθηκε ότι τηρούσε όλες τις προϋποθέσεις και γι’ αυτό ορίστηκε ως αντικαταστάτης του Hans Griese.

   Ένα από τα πρώτα δείγματα της κατάστασης που θέλησε να εδραιώσει ως επικεφαλής του γερμανικού Φρουραρχείου Φλώρινας, ο Asser Brenner ήταν η απόφαση της επιβολής κυρώσεων σε όσους πολίτες δεν τηρούσαν τις διαταγές του. Άμεσα με την ανάληψη των καθηκόντων του γνωστοποίησε στους κατοίκους, μεταξύ άλλων, τη μορφή των μέτρων που θα λαμβάνονταν σε κάθε περίπτωση δολιοφθοράς ή ενέργειας που θα στρέφονταν εναντίον του τριπλού κατοχικού στρατού της περιοχής, ως αντίποινα.

   Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό το καλοκαίρι του 1941 κοινοποίησε διαταγή του γνωστοποιώντας ότι η απώλεια ζωής ή και ο τραυματισμός Γερμανού στρατιωτικού οιονδήποτε βαθμού, θα επέφερε την εκτέλεση πενήντα πολιτών παρακάμπτοντας κάθε περίπτωση παραπομπής τους σε δίκη. Έτσι η κατάσταση εδραιώθηκε σύντομα αφού το φθινόπωρο του ιδίου έτους ο στρατάρχης Wilhelm Keitel εξέδωσε εντολή εκτέλεσης πενήντα ατόμων για τον τραυματισμό κάθε στρατιώτη της γερμανικής δύναμης, ενώ για τον θάνατό του θα οδηγούνταν στο εκτελεστικό απόσπασμα εκατό Έλληνες πολίτες.

   Σε ό,τι αφορά τη τοπική διάσταση των αντιποίνων τα διαθέσιμα στοιχεία αναφέρουν ότι ήταν περιορισμένα, σε σχέση με τους υπόλοιπους μακεδονικούς νομούς. Μία εξ αυτών πραγματοποιήθηκε στις 19 Αυγούστου 1941 το πρωί με την εκτέλεση τριών ατόμων, στων οποίων τη κατοχή βρέθηκε οπλισμός. Αργότερα η εκτέλεση με απαγχονισμό δέκα πέντε Ελλήνων μετά από διαταγή που εξέδωσε ο Γερμανός λοχαγός Franz Komp, Φρούραρχος της πόλης, ήταν το αποτέλεσμα της εφαρμογής των αντιποίνων για τη θανάτωση ενός στρατιώτη της γερμανικής διοίκησης σε μικρή απόσταση από τον οικισμό της Κλαδοράχης στις 8 Αυγούστου 1943.

   Η συνήθης διαδικασία και τακτική κατά την εφαρμογή των αντιποίνων στη Φλώρινα προέβλεπε την τυφλή-δίχως κριτήρια-επιλογή συλληφθέντων ατόμων που κρατούνταν από τη γερμανική διοίκηση είτε στο υπόγειο του δικαστικού κτιρίου, είτε στο χώρο των φυλακών της πόλης, είτε σε άλλο σημείο κράτησης όπως ήταν μία παλιά αποθήκη καπνού.

   Υπό αυτές τις συνθήκες μία ίσως λιγότερο γνωστή επιβολή αντιποίνων στη Φλώρινα από τον γερμανικό στρατό κατοχής, έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1944, έναν χρόνο μετά από εκείνη της Κλαδοράχης. Αφορμή για το γερμανικό Φρουραρχείο της πόλης ήταν η επίθεση στις 22 Αυγούστου 1944 ομάδος ανταρτών σε κομβόι στρατιωτικών αυτοκινήτων στον επαρχιακό δρόμο που συνδέει τους οικισμούς Κλειδί και Βεύη και είχε ως αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό στρατιωτών, ενός Ιταλού και επτά Γερμανών. Ο πρόσφατα τοποθετημένος Γερμανός Φρούραρχος στην πόλη της Φλώρινας, λοχαγός Bunzel δεν άφησε κανένα χρονικό περιθώριο αντίδρασης, θέλοντας προφανώς να δείξει πυγμή εξουσίας και έλεγχο της κατάστασης, εφαρμόζοντας άμεσα το νόμο των αντιποίνων.  

   Η επιλογή των ατόμων που επρόκειτο να εκτελεστούν πραγματοποιήθηκε από ένα σύνολο κρατουμένων στις φυλακές για διάφορους λόγους μη συνδεόμενους με το περιστατικό. Πράγματι μετά από διαταγή του Bunzel είκοσι Έλληνες πολίτες στις 23 Αυγούστου 1944 επιβιβάστηκαν σε όχημα του στρατού της γερμανικής Διοίκησης και μεταφέρθηκαν σε αγροτικό χώρο παρακείμενο ανατολικά του Ι.Ν.Αγίου Γεωργίου της πόλης, όπου και εκτελέστηκαν στις 3:30΄μμ.. Ήταν κάτοικοι από την πόλης της Φλώρινας και από τους οικισμούς του νομού Κάτω Καλλινίκη, Πολυπόταμος, Κάτω Κλεινές, Άνω Κλεινές, καθώς επίσης και από την πόλη της Καστοριάς και από τους οικισμούς Άργος Ορεστικό, Δαμασκηνιά και Κρανοχώρι.

   Μεταξύ των είκοσι ατόμων που εκτελέστηκαν στις 23 Αυγούστου 1944 ως αντίποινα ήταν ο δικηγόρος Αργύριος Εξάρχου, με καταγωγή από τη Δροσοπηγή. Υποψήφιος για τη θέση του δημάρχου Φλώρινας, όταν το ίδιο έτος πέθανε ο συνάδελφός του, επίσης δικηγόρος, και δήμαρχος, Δημήτριος Κώττας. Όμως η τοποθέτησή του δεν είχε την αποδοχή της γερμανικής Διοίκησης και για τον λόγο αυτό δεν ολοκληρώθηκε.

   Στη συνέχεια, στις 14 Οκτωβρίου 1944 ο Αργύριος Εξάρχου ανακηρύχτηκε επίτιμος δήμαρχος Φλώρινας, όταν η Διοικούσα Επιτροπή του Δήμου της πόλης συνήλθε σε Έκτακτη Ειδική Συνεδρίαση. Κατά τις εργασίες της αποφασίστηκε ομόφωνα να τεθεί το πορτραίτο του ανάμεσα σε εκείνα των δημάρχων που προηγήθηκαν, καθώς επίσης να ονομαστεί η οδός από την κεντρική πλατεία Ομονοίας μέχρι τον χώρο που έγινε η εκτέλεση, Λεωφόρος Αργυρίου Εξάρχου. Ακόμη να δοθεί ψήφισμα στην οικογένειά του και να δημοσιευθούν όλες οι αποφάσεις στον Τύπο των Αθηνών και της Θεσσαλονίκης.

   Άφησα για το τέλος την αναφορά σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό τμήμα των αποφάσεων που λήφθηκαν σε εκείνη την Έκτακτη Συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής του Δήμου Φλώρινας της 14^ης Οκτωβρίου 1944 και αυτό γιατί έχει τη δική του βαρύτητα. Ομόφωνα, λοιπόν, μεταξύ άλλων αποφασίστηκε να γίνει κατάλληλη διαμόρφωση του τόπου εκτέλεσης των είκοσι ατόμων, με στόχο την τοποθέτηση μνημείου. Η απόφαση αυτή με αριθμό 30 και ημερομηνία 14 Οκτωβρίου1944 που είναι καταχωρημένη στα Πρακτικά Εκτάκτου και Ειδικής Συνεδριάσεως της Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου Φλωρίνης και βρίσκεται στο Αρχείο του Δήμου στο Βιβλίον Πρακτικών Διοικούσας Επιτροπής Δήμου (245/1944-136/1945), ως τις μέρες μας δεν έχει υλοποιηθεί. Ο τόπος έχει παραμείνει χέρσος από την ημέρα εκείνη και μάλλον περιμένει την αξιοποίησή του προς την κατεύθυνση αυτή. Το μόνο που θυμίζει το γεγονός είναι ένας τύμβος από χώματα που προήλθε από την εκσκαφή λίγα χρόνια αργότερα για την ανεύρεση των οστών των εκτελεσθέντων. Σήμερα φυλάσσονται στο οστεοφυλάκιο του Ι.Ν.Αγίου Γεωργίου.

   Εκτιμώ πως είναι ώριμη η περίοδος να ολοκληρωθεί και το πρακτικό μέρος της συνεδρίασης της 14^ης Οκτωβρίου 1944, με την ανέγερση ενός απλού μνημείου στον τόπο και την αναγραφή των είκοσι ονομάτων. Είναι αν μη τι άλλο μια ηθική υποχρέωση της πολιτείας απέναντι στους συγγενείς των θυμάτων και στα ίδια τα θύματα.

Σχετικά

1.  Σε ό,τι αφορά την εκτέλεση σύντομες αναφορές συναντούμε στα έργα: Εμμανουήλ Θ. Γρηγορίου, Τα βουλγαρικόν όργιον αίματος εις την Δυτικήν Μακεδονίαν (1941-1944), Τύποις ΄΄Πυρσού΄΄, Αθήνα 1947* Στέφανος Κ. Γώγος, Η καταστολή της κατά του Έθνους Ανταρσίας, Φλώρινα 2001.
2.   Η αναφορά των τοπικών αρχών προς την Κατοχική Κυβέρνηση στο Ιστορικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών: 1943-44, Κατοχική Κυβέρνηση, Γραφείο Πρωθυπουργού, φ.2, υπ.6, Ελληνική Χωροφυλακή, Τμήμα Ασφαλείας Φλώρινας, «Συλλήψεις και εκτελέσεις ατόμων υπό των Αρχών Κατοχής», αρ.26/33/62, Φλώρινα 23 Αυγούστου 1944. Σημειώνεται ότι στις 4 περίπου έξω από την πόλη εκτελέστηκαν από τις Αρχές Κατοχής με τουφεκισμό ως αντίποινα για τον φόνο επτά Γερμανών στρατιωτών και ενός Ιταλού που έγινε στις 22/8/44 στη δημόσια οδό ανάμεσα στη Βεύη και το Κλειδί από ένοπλους αντάρτες.
3.   Στοιχεία για τους εκτελεσθέντες στο Αθανάσιος Ι. Χρυσοχόου, Η Κατοχή εν τη Μακεδονία. Οι Γερμανοί εν Μακεδονία, 1941-1944, τόμος 5, Θεσσαλονίκη 1962.
4.   Αναφορά στην ενέδρα υπάρχει και στο Σταύρος Κωτσόπουλος, Η εθνική αντίσταση στη Δυτική Μακεδονία, όπου σημειώνει ότι στη Βεύη σκοτώθηκαν δέκα πέντε Γερμανοί, ενώ άλλες πηγές αναφέρουν λιγότερους.
5.    Η απόφαση: Δήμος Φλώρινας, Βιβλίον Πρακτικών Διοικούσας Επιτροπής Δήμου (245/1944-136/1945). Πρακτικά Εκτάκτου και Ειδικής Συνεδριάσεως της Διοικούσης Επιτροπής του Δήμου Φλωρίνης της 14^ης Οκτωβρίου 1944, αριθμός 30.

(Σημαντικό ερευνητικό υλικό για την περίοδο παραχώρησε ο επίκουρος καθηγητής του ΠΑΜΑΚ, Στράτος Ν. Δορδανάς.)